22 lutego obchodzimy 197. rocznicę urodzin Oskara Kolberga, polskiego kompozytora, etnografa i folklorysty, urodzonego w Przysusze w 1814 roku.
W latach 1823-1830 Oskar uczył się w Liceum Warszawskim. Uczniami tej szkoły byli także bracia Kolberga: starszy Wilhelm - późniejszy inżynier i młodszy Antoni – przyszły malarz. Po klęsce powstania listopadowego liceum zostało zamknięte, a 16-letni wówczas Oskar rozpoczął pracę w banku Samuela Fraenkla. Niezależnie od swej pracy kontynuował rozpoczęte wcześniej studia fortepianowei kompozytorskie u Józefa Elsnera i Ignacego Dobrzyńskiego. Lata 1835-1836 spędził w Berlinie, gdzie uczęszczał do Akademii Handlowej, studiując jednocześnie teorię muzyki i kompozycję u znakomitych pedagogów niemieckich. Po powrocie do Polski podjął pracę nauczyciela muzyki w domach prywatnych oraz rozpoczął twórczość kompozytorską i koncertową. Szczególnie pomyślny okres dla twórczości Kolberga przypadł na lata 1848-1859. Wtedy powstały liczne utwory inspirowane motywami ludowymi, pieśni, kompozycje fortepianowe (stylizowane tańce: mazury, obertasy, polonezy, kujawiaki), a także opera „Król pasterzy” do libretta Teofila Lenartowicza, która doczekała się kilku wystawień w Teatrze Wielkim w Warszawie.
Kolberg z czasem zarzucił komponowanie i rozpoczął pracę nad dokumentacją folkloru. Podjął systematyczne badania terenowe, początkowo na Mazowszu, by potem objąć nimi cały teren dawnej Rzeczypospolitej.
W 1845 roku w celu ustabilizowanie swojej sytuacji materialnej Oskar Kolberg podjął pracę urzędnika w zarządzie kolei żelaznej warszawsko-wiedeńskiej. Jednocześnie współpracował w warszawskimi czasopismami – „Biblioteką Warszawską”, „Tygodnikiem Ilustrowanym”, „Kłosami”, do których pisał artykuły o tematyce ludowej i z zakresu muzyki. Niezwykle ważnym doświadczeniem w życiu Kolberga była współpraca z „Encyklopedią powszechną” Samuela Orgelbranda, do której opracował większość haseł poświęconych muzyce.
W 1871 Kolberg opuścił Warszawę i przez 13 lat mieszkał w podkrakowskiej Modlnicy. Przez cały czas zbierał materiały, które realizował w postaci serii wydawniczej „Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce”, każdemu regionowi poświęcając oddzielną monografię.
Oskar Kolberg zmarł 3 czerwca 1890 roku w Krakowie. Ostatnie miesiące życia spędził u swego przyjaciela Izydora Kopernickiego, którego uczynił spadkobiercą testamentu oraz opiekunem spuścizny naukowej. Za życia Kolberg wydał 33 tomy „Ludu”, kolejne dwa ukazały się już po śmierci autora. Współcześnie opracowaniem tomów Dzieł wszystkich Kolberga zajmuje się Instytut im. Oskara Kolberga w Poznaniu.
Osoba Kolberga wzbudza pod każdym względem szacunek dla jego niepospolitego charakteru. Pomimo nieocenionych zasług, okazanych społeczeństwu i nauce, cechowała go niezwykła skromność, a także wytrwałość i poświęcenie bez granic, jakie przejawiał w stosunku do swojej pracy. Nie zależało mu nigdy na osobistych potrzebach i wygodach. Miał w życiu tylko jeden cel, obok którego wszystko inne wydawało się egoistyczne – tym celem była praca nad dokumentacją folkloru, o której sam tak powiedział: „Umieram, Bogu dzięki, z tą pociechą, że według sił moich zrobiłem za życia, co mogłem, że nikt mnie za próżniaka nie ma i mieć nie będzie, a to, co po sobie zostawiam, przyda się ludziom na długo”.
Dominika Lefek
