Zamknij

Pamiątka I Komunii Świętej

Pamiątka I Komunii Świętej

Maj od dawna kojarzony jest z uroczystymi obchodami Pierwszej Komunii Świętej. Zarówno w tradycji ziemiańskiej, nieco później również chłopskiej było to wydarzenie, któremu towarzyszył specjalny strój.

Maj od dawna kojarzony jest z uroczystymi obchodami Pierwszej Komunii Świętej. Zarówno w tradycji ziemiańskiej, i nieco później również chłopskiej było to wydarzenie, któremu towarzyszył specjalny strój. To właśnie wyjątkowemu ubiorowi na tę okazję oraz fotograficznym źródłom do ich analizy chciałabym poświęcić parę chwil.
W ciągu lat moda ewoluowała, a dziewczęce sukienki i chłopięce garnitury przybierały coraz to inną formę, doskonałym źródłem do jej przeanalizowania są pamiątkowe fotografie, które już pod koniec XIX w. weszły do kanonu i stały się niemal obowiązkowe tego dnia. Zdecydowanie wcześniej zaczęli fotografować się ziemianie i mieszczanie, co dostarcza większej ilości źródeł, w postaci fotografii, do analizy. W tych sferach zauważyć można również zdecydowanie większą dynamikę w ewolucji stroju pierwszokomunijnego. Tomasz Adam Pruszak pisze: „W końcu XIX wieku i jeszcze przed I wojną światową sukienka dziewczynki przystępującej do Pierwszej Komunii Świętej bardzo przypominała sukienkę ślubną. Sukienka ta była długa aż do kostek, mocno wcięta w talii za pomocą szerokiej taśmy. Ponadto była ona bardzo mocno zabudowana, a więc zakrywała całkowicie szyję oraz ręce. Dodatkiem do sukienki był długi welon, wianek, białe pantofelki oraz torebeczka w formie płaskiego białego woreczka.”[1]. Ziemianie zamawiali dla swoich córek sukienki u krawcowej lub kupowali w salonie mody, np. u Hersego w Warszawie.[2] „Elegancki ubiór chłopca do Pierwszej Komunii Świętej mógł składać się z garniturku, pończoch i bucików – wszystkich tych elementów w białym kolorze. W okresie międzywojennym dzieci ziemiańskie przystępowały do Pierwszej Komunii Świętej ubrane w następujący sposób. Dziewczynki ubierały białą sukienkę, długą do kolan, której krój i wygląd mógł być bardzo różny. Na ogół miała kołnierzyk zaokrąglony lub z trójkątnymi rogami i pasek w talii. Dopełnieniem sukienki był biały, długi lub bardzo długi welon, białe podkolanówki oraz białe sandałki, czasem także wianek sztuczny lub z prawdziwych kwiatów, który przytrzymywał welon. W ręku dziewczynka powinna trzymać bukiecik białych konwalii lub długą świecę (gromnicę) udekorowaną zieloną i białą wstążką. Najbardziej odpowiednią fryzurą dla dziewczynki były dłuższe włosy uformowane za pomocą papilotów w spiralne loki. Chłopcy mieli na sobie białą koszulę, przy czym jej krój i kształt kołnierzyka mógł być różny. Do koszuli mogli założyć biały wąski krawat. Do tego nieodzowny był garniturek biały, jasnoszary lub w ciemnym kolorze, składający się z krótkich spodenek (powyżej kolan) i marynarki zapinanej na trzy guziki, podkolanówek lub skarpetek w kolorze takim jak garnitur lub białe, pantofli lub sandałków w ciemnym kolorze. Do koszuli lub marynarki mógł być przypięty biały kwiatek, na przykład róża.”[3] Z biegiem lat pod wpływem tej mody również na wsi przyjęły się białe strojne sukienki różnego kroju oraz wizytowe ubranka dla chłopców, granatowe, ale też białe lub kremowe i stosowne, pasujące do nich pończochy-skarpetki, czasem rękawiczki i zawsze nowe buciki.[4] W wiejskich albumach znajdują się najczęściej dwa typy zdjęć będących pamiątką I Komunii Świętej. Jest to pełnopostaciowy portret pojedynczej postaci oraz zdjęcie grupowe ukazujące wszystkich po raz pierwszy przystępujących tego dnia do sakramentu. „Przed wojną mało kto robił zdjęcia, obecnie robione są powszechnie. Zdjęcia najczęściej przedstawiają dziecko trzymające w ręku obrazek – pamiątkę komunii świętej. Dziecko może mieć zdjęcie z księdzem. Stoi obok księdza, który je obejmuje, widoczne całe sylwetki. Takie zdjęcia oprawia się i wiesza na ścianach”[5]. „Zdjęcia pamiątkowe wykonuje się w kościele – ksiądz i dziecko, dziecko trzyma obrazek – pamiątkę I komunii. 2. Duża grupa dzieci, rząd chłopców, rząd dziewczynek. W środku pierwszego rzędu stoi ksiądz. 3. Zdjęcie samego dziecka, które ma złożone ręce. Obok stoi duży obrazek Matki Boskiej, obok niego wazon z białymi kwiatami i świece w lichtarzykach. Zdjęcia od komunii przechowuje się w albumach, niektóre oprawia się w ramki i zawiesza na ścianie”[6]. Dla wiejskich dzieci najistotniejszy w tym dniu był ubiór; pierwszy w ich życiu odświętny, często po prostu pierwszy własny strój, szyty specjalnie z tej okazji, a nieodziedziczony po starszym rodzeństwie. Oczywiście, nie zawsze w całości – czasem mogła to być po prostu nowa koszula. Dla podkreślenia odświętności strój dodatkowo zdobiono: chłopcy mieli wpinane gałązki, kokardy wiązane pod szyją, dziewczynki na głowach nosiły wianki z kwiatków.[7] Spopularyzowana i powszechnie dostępna po II wojnie światowej dziedzina jaką stała się fotografia przyniosą liczne materiały źródłowe dla opisu stroju komunijnego. Jednocześnie fotografia ta była dla niektórych największym upominkiem z okazji I Komunii Świętej. Zdjęcia można znaleźć w każdym domowym albumie rodzinnym. Tradycja wykonywania takich zdjęć-pamiątek, zapoczątkowana w Polsce w końcu XIX wieku jest wciąż żywa.


[1] T. A. Pruszak, Ziemiańskie święta i zabawy, Warszawa 2012, s. 213.

[2] Zob. Tamże.

[3] T. A. Pruszak, Ziemiańskie…, s. 213–2014

[4] Zob. B. Ogrodowska, Polskie tradycje i obyczaje rodzinne, Warszawa 2007, s. 87–88.

[5] Tamże.

[6] Wywiad nr 995 z 1983 r., Solec, Arch. DKW, MWR.

[7] Zob. J. Górska-Streicher, Od obrzędu do widowiska ludowego. Zwyczaje regionu radomskiego, Radom 2015, s. 46–51.

Regional Operational Program of the Mazovian Voivodeship 2014-2020

×

Drogi Użytkowniku!

Administratorem Twoich danych jest Muzeum Wsi Radomskiej z siedzibą przy ulicy Szydłowieckiej 30 w Radomiu. Nasz e-mail to muzeumwsi@muzeum-radom.pl, a numer telefonu 48 332 92 81.

Inspektorem ochrony danych w naszej placówce jest Katarzyna Fryczkowska, z którą skontaktujesz się mailem info@abi.radom.pl

Twoje dane zbieramy wyłącznie w celach związanych ze statutowymi zadaniami MUZEUM. Podstawą naszego działania jest przepis prawa i nasz usprawiedliwiony cel. Twoje dane pozyskaliśmy podczas pierwszego kontaktu na etapie nawiązywania współpracy. Poprosimy Cię o podanie tylko takiego zakresu danych, jaki jest niezbędny do realizacji naszych celów:

  • gromadzenie zabytków w statutowo określonym zakresie;
  • katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych zbiorów;
  • przechowywanie gromadzonych zabytków, w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo, oraz magazynowanie ich w sposób dostępny do celów naukowych;
  • zabezpieczanie i konserwację zbiorów oraz, w miarę możliwości, zabezpieczanie zabytków archeologicznych nieruchomych oraz innych nieruchomych obiektów kultury materialnej i przyrody;
  • urządzanie wystaw stałych i czasowych;
  • organizowanie badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych;
  • prowadzenie działalności edukacyjnej;
  • popieranie i prowadzenie działalności artystycznej i upowszechniającej kulturę;
  • udostępnianie zbiorów do celów edukacyjnych i naukowych;
  • zapewnianie właściwych warunków zwiedzania oraz korzystania ze zbiorów i zgromadzonych informacji;
  • prowadzenie działalności wydawniczej.

W trosce o bezpieczeństwo zasobów Muzeum informujemy Cię, że będziemy monitorować siedzibę Muzeum z poszanowaniem Twojej ochrony do prywatności. W tym wypadku będziemy działać w oparciu o prawnie uzasadniony interes realizowany przez nas jako administratora.

Nie będziemy przekazywać Twoich danych poza Polskę, ale chcemy udostępnić je podmiotom, które wspierają nas wypełnianiu naszych zadań. Działamy w tym przypadku w celu wypełnienia obowiązku prawnego, który na nas spoczywa oraz w związku z naszym prawnie usprawiedliwionym celem.

Twoje dane będziemy przetwarzać w oparciu o uzasadniony interes realizowany przez nas jako administratora danych tj. do momentu ustania przewarzania w celach planowania biznesowego związanego z organizacją funkcjonowania Muzeum.

Przysługuje Ci prawo dostępu do Twoich danych, a także sprostowania, żądania usunięcia lub ograniczenia ich przetwarzania. Masz także prawo złożenia skargi do organu nadzorczego.

Podanie danych osobowych jest dobrowolne, ale odmowa ich podania może uniemożliwić podjęcie współpracy.

Administrator Danych Osobowych