Zamknij

Marek Kwarciński, Andrzej Żytnicki, Chałupy w Radomskiem. Janików

Chłopskie domostwa z miejscowości Janików dają obraz budownictwa ludowego tym rejonie w latach 30. XX w. Był to czas, w którym chałupy budowano już jako wieloizbowe obiekty z co najmniej dwoma izbami, a także obszerną sienią, ciągle powszechnie występują także komory. Rozbudowane urządzenia ogniowe oraz ich ulokowanie w środku domostwa tworzyły dośrodkowe układy rozplanowania wnętrza i zapewniały dobre warunki mieszkaniowe.


Janików (pow.przysuski)

Naszą prezentację rozpoczynamy od chałupy z 1932 r. Jest to budynek zbudowany w drewnianej konstrukcji zrębowej. Do jednej ze ścian szczytowych dostawiona jest kamienna obora. Chałupa i przylegająca do niej obora nakryte są wspólnym dachem dwupołaciowym, który pierwotnie poszyty był strzechą słomianą, a obecnie znajduje się tam eternit. Więźba dachowa jest o ustroju krokwiowym, gdzie krokwie opierają się na płatwach. Belki sufitowe w części, w której wystają poza lico ściany są ozdobnie zakończone.


Janików. Chałupa z 1932 r.

W obejściu znajdują się także inne budynki murowane, a mianowicie obszerna dwuklepiskowa stodoła, narzędziownia, magazynek z drewutnią. Obiekty te powstały w latach 70. i 80.

W roku 1932 gdy powstawał budynek mieszkalny gospodarze posiadali jedynie 2 ha ziemi. Materiał na jego budowę zakupiono w „lesie Dębińskich” natomiast prace budowlane prowadzili wynajęci cieśle. W pierwotnym rozplanowaniu tej chałupy znajdowała się obszerna izba wyposażona w dwa otwory okienne,
a także w trzon kuchenny ora piec chlebowy. Nad trzonem zawieszona była kapa do odprowadzania dymu. Była tez mniejsza izba, która pełniła funkcję kuchni, również wyposażona w trzon kuchenny oraz dodatkowo w tzw. „lepkę”. W obu izba podłoga zrobiona była z desek na legarach. W budynku znajdowała się również sień z cementową posadzką. Ściany wewnętrzne w izbach posiadają tynki wapienne ułożone na trzcinie. Natomiast ściany zewnętrze ocieplone są papą.

Kolejnym domem o podobnym układzie jest chałupa z 1935 r. Tutaj także mamy do czynienia z budynkiem mieszkalnym zbudowanym w konstrukcji zrębowej, który połączony jest z murowanym budynkiem inwentarskim. Ich konstrukcje dachowe nie stanowią jednak całości. Dach obory jest nieco wyższy i bardziej stromy Pierwotnie dach chałupy poszyty był strzechą słomianą, która w latach 50. zastąpiona została eternitem. Dachy są dwupołaciowe. Więźba dachowa jest o ustroju krokwiowym. W chałupie znajdują się dwie izby, sień oraz komora. Jest też dodatkowe wejście z sieni do obory. Otwory okienne ulokowany są w sposób typowy tj. w dużej izbie znajdują się dwa okna, natomiast w małej jedno okno. Urządzenia ogniowe składają się z dwóch trzonów kuchennych pieca chlebowego oraz grzewczego. Zewnętrzne ściany częściowo są ocieplone papą (część mieszkalna) natomiast ściany sieni pomalowane są wapnem z dodatkiem pigmentu. Podłogi wewnątrz stanowią klepiska gliniane, które później pokryto linoleum. Ściany wewnętrzne są otynkowane.



Janików. Chałupa z 1935 r.

Kolejna chałupa z Janikowa, która powstała w latach 30 XX w. pierwotnie w swojej formie i konstrukcji była podobna jak domy przedstawione powyżej. Był to dom z dwoma izbami i sienią. Budynek był też połączony z sąsiadującą bezpośrednio kamienną oborą. Właściciele gospodarstwa wyburzyli jednak oborę i powiększyli nieco dom.



Janików. Po wyburzeniu obory chałupa została powiększona.

Przedstawione powyżej przykłady chłopskich domostw z miejscowości Janików dają obraz budownictwa chłopskiego tym rejonie w latach 30. XX w. Był to czas, w którym chałupy budowano już jako wieloizbowe domostwa z co najmniej dwoma izbami, a także obszerną sienią ciągle powszechnie występują komory. Rozbudowane urządzenia ogniowe oraz ich ulokowanie w środku domostwa tworząc w ten sposób dośrodkowe układy rozplanowania wnętrza zapewniały dobre warunki mieszkaniowe. Zwraca też uwagę fakt, że ściany wewnątrz budynków były tynkowane. Nie było to powszechnie w innych rejonach Radomskiego. Natomiast typowe dla tych okolic było łączenie budynku mieszkalnego z obiektem inwentarskim oraz stosowanie do tego ostatniego budulca, jakim był kamień. Podsumowując możemy powiedzieć, że w tej miejscowości, budowano chałupy szerokofrontowe asymetryczne o układzie dośrodkowym. Rozplanowanie wnętrza było półtoratraktowe.

Regional Operational Program of the Mazovian Voivodeship 2014-2020

×

Drogi Użytkowniku!

Administratorem Twoich danych jest Muzeum Wsi Radomskiej z siedzibą przy ulicy Szydłowieckiej 30 w Radomiu. Nasz e-mail to muzeumwsi@muzeum-radom.pl, a numer telefonu 48 332 92 81.

Inspektorem ochrony danych w naszej placówce jest Katarzyna Fryczkowska, z którą skontaktujesz się mailem info@abi.radom.pl

Twoje dane zbieramy wyłącznie w celach związanych ze statutowymi zadaniami MUZEUM. Podstawą naszego działania jest przepis prawa i nasz usprawiedliwiony cel. Twoje dane pozyskaliśmy podczas pierwszego kontaktu na etapie nawiązywania współpracy. Poprosimy Cię o podanie tylko takiego zakresu danych, jaki jest niezbędny do realizacji naszych celów:

  • gromadzenie zabytków w statutowo określonym zakresie;
  • katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych zbiorów;
  • przechowywanie gromadzonych zabytków, w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo, oraz magazynowanie ich w sposób dostępny do celów naukowych;
  • zabezpieczanie i konserwację zbiorów oraz, w miarę możliwości, zabezpieczanie zabytków archeologicznych nieruchomych oraz innych nieruchomych obiektów kultury materialnej i przyrody;
  • urządzanie wystaw stałych i czasowych;
  • organizowanie badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych;
  • prowadzenie działalności edukacyjnej;
  • popieranie i prowadzenie działalności artystycznej i upowszechniającej kulturę;
  • udostępnianie zbiorów do celów edukacyjnych i naukowych;
  • zapewnianie właściwych warunków zwiedzania oraz korzystania ze zbiorów i zgromadzonych informacji;
  • prowadzenie działalności wydawniczej.

W trosce o bezpieczeństwo zasobów Muzeum informujemy Cię, że będziemy monitorować siedzibę Muzeum z poszanowaniem Twojej ochrony do prywatności. W tym wypadku będziemy działać w oparciu o prawnie uzasadniony interes realizowany przez nas jako administratora.

Nie będziemy przekazywać Twoich danych poza Polskę, ale chcemy udostępnić je podmiotom, które wspierają nas wypełnianiu naszych zadań. Działamy w tym przypadku w celu wypełnienia obowiązku prawnego, który na nas spoczywa oraz w związku z naszym prawnie usprawiedliwionym celem.

Twoje dane będziemy przetwarzać w oparciu o uzasadniony interes realizowany przez nas jako administratora danych tj. do momentu ustania przewarzania w celach planowania biznesowego związanego z organizacją funkcjonowania Muzeum.

Przysługuje Ci prawo dostępu do Twoich danych, a także sprostowania, żądania usunięcia lub ograniczenia ich przetwarzania. Masz także prawo złożenia skargi do organu nadzorczego.

Podanie danych osobowych jest dobrowolne, ale odmowa ich podania może uniemożliwić podjęcie współpracy.

Administrator Danych Osobowych