Małgorzata Cieślak-Kopyt, Archeologia w Muzeum im. Jacka Malczewskiego

Dział Archeologii istnieje w radomskim muzeum od 1964 roku. Został powołany przez ówczesnego dyrektora Annę Apanowicz, która na stanowisku kierownika działu zatrudniła młodego absolwenta Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego - Wojciecha Twardowskiego. Pełen wiedzy i pasji archeologicznej młody badacz stworzył dział o profilu terenowym, gromadząc z czasem ogromny zbiór zabytków. Prowadził liczne badania powierzchniowe oraz ratownicze badania wykopaliskowe w regionie i na terenach sąsiednich. Najważniejsze z nich to m. in. wczesnośredniowieczna osada i cmentarzysko szkieletowe na ulicy Limanowskiego, ciałopalne cmentarzysko ludności kultury łużyckiej na Wośnikach i wiele innych. Współpraca z ekspedycjami archeologicznymi innych instytucji naukowych zaowocowała m. in. udziałem muzeum w badaniach Miasta Kazimierzowskiego w Radomiu np. na gotycko-renesansowym zamku.

Równolegle, od początku istnienia, dział gromadził liczne materiały z badań innych ośrodków archeologicznych np. wielki zbiór artefaktów z wczesnośredniowiecznych osad radomskich i grodziska Piotrówka, którego pozyskaniem zajmowała się Ekspedycja Radomska IHKM PAN w Warszawie. Najważniejsze z nich będą wykorzystane przy realizacji nowej, wielkiej wystawy archeologiczno-historycznej pt. "Skąd nasz ród? Wczesne średniowiecze w krainie między Wisłą, Pilicą a Kamienną".

Lata 80. i początek 90. to okres dużych przedsięwzięć terenowych działu. Prowadzono wówczas systematyczne badania na wybranych, szczególnie ważnych dla regionu stanowiskach. Należy wymienić przede wszystkim prace związane z okresami lateńskim i rzymskim (IV w. p. n. e.- IV w. n. e.). Odkryto i zbadano całkowicie dwa znaczące dla pradziejów ziem polskich stanowiska epoki żelaza.

Gulin - Młyn nad Radomką, to funkcjonująca przez wiele stuleci nekropola (IV w. p.n.e.-II w. n. e.). Składano tu spalone szczątki zmarłych kultury pomorskiej (grobów kloszowych), a później kultury przeworskiej. Przez krótki okres czasu ludność obu kultur zamieszkiwała równocześnie sąsiednie osady (?) i wspólnie chowała swoich zmarłych zachowując odrębne zwyczaje.

Drugie z nich to nekropola przeworska z późnego okresu rzymskiego (III-V w.n.e.) w Brzeskach nad Drzewiczką "Piekielna Górka". Odkryto tu liczne dowody ścisłych kontaktów miejscowego plemienia z północnymi Gotami, prowincjami Imperium Rzymskiego oraz terenami zakarpackimi (Dakowie). Róźnorodne obyczaje pogrzebowe zaobserwowane na cmentarzysku np. kamienny krąg czy rozpraszanie spalonych szczątków zmarłych zmusza nas do zastanowienia się nad ich pochodzeniem etnicznym.

Podsumowaniem badań nad kulturą przeworską stała się wystawa "W kraju Ligii i Ursusa" zrealizowana w 2002 roku, wyróżniona przez Ministra Kultury i Sztuki. W następnym roku wystawa radomska stała się częścią składową wydarzenia międzynarodowego pt. "Wandalowie". Polsko-niemieckie przedsięwzięcie kilku instytucji kultury: Centrum Kultury Dolnej Saksonii w Bevern, Muzeum Zamojskiego oraz Instytutu Archeologii UMCS w Lublinie otrzymało I nagrodę MKiS w 2004 roku.

Regionalne pasje pracowników muzeum zainspirowały ich do wspomnianego wyżej przedsięwzięcia pt. " Skąd nasz ród?". Zamiarem autorów jest przybliżenie mieszkańcom regionu naszych korzeni, które sięgają wcale nie tak głęboko w przeszłość, jak zwykło się do niedawna uważać. Pokażemy więc kolejny etap w historii regionu, czyli wczesne średniowiecze. Są to czasy, kiedy na opustoszałych po odejściu plemion starożytnych ziemiach pojawili się Słowianie. Po stosunkowo krótkotrwałym okresie plemiennym Słowianie zdołali dołączyć do chrześcijańskiej Europy. Pokażemy charakterystyczne cechy czasów plemiennych oraz proces budowania państwa przez pierwszych Piastów. Ważnymi działami wystawy będą elementy kultury duchowej związanej z wierzeniami Słowian pogańskich oraz początkami chrześcijaństwa widocznymi w zmianach w obyczajowości związanej z rytuałami pogrzebowymi oraz sakralnej architekturze romańskiej.

Na wystawę zapraszamy od końca lutego 2006 roku.