Zamknij

Jak ziemniaki zmieniły zagrody

Jak ziemniaki zmieniły zagrody

Upowszechnienie się ziemniaków w Polsce, które miało miejsce w II połowie XIX wieku, oprócz zmian w gospodarce zapoczątkowało, także zmiany w budownictwie chłopskim.

Upowszechnienie się ziemniaków w Polsce, które miało miejsce w II połowie XIX wieku, oprócz zmian w gospodarce zapoczątkowało, także zmiany w budownictwie chłopskim. Do tego czasu głównym pożywieniem były produkty zbożowe. Przechowywano je w specjalnych budynkach nazywanych spichlerzami. Obiekty te wykształciły swój charakterystyczny styl. Budowane były z bali, najczęściej jako wolno stojące, jedno lub dwu wejściowe. W regionie radomskim spichlerze często posiadały charakterystyczny podcień nad wejściem. Budynki te wyróżniały się stromym dachem, a także tym, że jako jedyne obiekty na zagrodzie miały drewnianą podłogę. Pamiętajmy o tym, że nawet w chałupach podłogi były niezwykłą rzadkością. Spichlerze posiadały często prymitywne zamki, które chroniły ziarno przed złodziejami. Wszystkie te dodatkowe elementy, w które wyposażone były spichlerze wynikały z faktu, że ziarno było szczególnym dobrem i należało o nie dbać ponieważ jego utrata lub zniszczenie oznaczało głód. Wraz ze zmianą struktury pożywienia spichlerze stopniowo traciły swoje znaczenie z tego powodu, że nie było już potrzeby przechowywania dużej ilości ziarna natomiast pojawiła się konieczność znalezienia miejsca na przechowywanie ziemniaków. Musiało to być takie pomieszczenie, które oprócz tego, że zabezpieczałoby je przed zgniciem chroniło je przede wszystkim przed mrozem. Najprostszą metodą było „kopcowanie”. Polegała ona na przysypaniu ziemniaków warstwą piachu i słomy. Była to metoda krótkotrwała przeznaczona do sezonowego przechowywania ziemiopłodów. Natomiast najlepszą znaną już wcześniej budowlą nadającą się do tego celu była piwnica. Były to obiekty wolno stojące w których dawniej przechowywano warzywa, owoce, mleczywa, a także wędliny. Najprostszą formą piwnicy jest wykopany w ziemi dół, przykryty prymitywną, drewnianą konstrukcją dachową, pokrytą nasypem ziemnym, całość zakończona prostymi drzwiczkami. Tego rodzaju obiekty nazywane są piwnicami „jamowymi” i przeznaczone były do kilku - bądź kilkunastoletniego użytku. W miarę coraz powszechniejszego stosowania trwałych materiałów budowlanych piwnice budowano w ten sposób, że nie poprzestawano jedynie na zadaszeniu wcześniej wykopanego dołu, ale budowano w jego wnętrzu ściany z bali lub kamienia. Murowane piwnice posiadały często zasklepione sufity przysypane ziemią lub solidną drewnianą konstrukcję dachową pokrytą różnorodnym materiałem np. strzechą lub deskami. Powstałe w ten sposób obiekty zbliżone były swoją konstrukcją do piwnic „wnękowych”, przy których lokowaniu wykorzystywano skarpy lub pagórkowate ukształtowanie terenu w taki sposób, że piwnice te były jakby „wciśnięte” w ziemię.

Na przełomie XIX i XX wieku coraz powszechniejsze stało się lokowanie piwnicy pod domami. Zejście do niej prowadziło przez otwór w podłodze w kuchni. Była to zwykle piwnica jednopomieszczeniowa, ściany wykonane były najczęściej z kamienia, posadzkę tworzyła warstwa piachu lub w późniejszym okresie wylewka betonowa. Zejście odbywało się po niewielkiej drabinie.

W południowej części Radomskiego, zwłaszcza w okolicach Szydłowca, a także Przysuchy gdzie w tradycyjnej architekturze chłopskiej duży udział miały tzw. zagrody jednobudynkowe lub zagrody, w których poszczególne budynki występowały w formie zwartej, występują bardzo ciekawe piwnice ulokowane pod budynkami gospodarczymi. Znajdują się one pod oborami, a także pod stodołami. Trzymano w nich ziemniaki, ale były one przeznaczone wyłącznie na pasze dla zwierząt. Karmienie zwierząt ziemniakami spowodowało także rozpowszechnienie się tzw. „kuchni letnich”. Z czasem obiekty te wbrew swojej nazwie funkcjonowały przez cały rok. Lokowano je jako budynki wolno stojące lub łączono je z oborami. Gotowano w nich ziemniaki przeznaczone dla hodowli trzody chlewnej.

Podsumowując naszą opowieść można stwierdzić, że ziemniaki spowodowały pewne zmian w obrębie zagrody chłopskiej. Nie były to zmiany tak rewolucyjne jak w innych dziedzinach gospodarki wiejskiej, ale były to zmiany istotne.

ma

Regional Operational Program of the Mazovian Voivodeship 2014-2020

×

Drogi Użytkowniku!

Administratorem Twoich danych jest Muzeum Wsi Radomskiej z siedzibą przy ulicy Szydłowieckiej 30 w Radomiu. Nasz e-mail to muzeumwsi@muzeum-radom.pl, a numer telefonu 48 332 92 81.

Inspektorem ochrony danych w naszej placówce jest Katarzyna Fryczkowska, z którą skontaktujesz się mailem info@abi.radom.pl

Twoje dane zbieramy wyłącznie w celach związanych ze statutowymi zadaniami MUZEUM. Podstawą naszego działania jest przepis prawa i nasz usprawiedliwiony cel. Twoje dane pozyskaliśmy podczas pierwszego kontaktu na etapie nawiązywania współpracy. Poprosimy Cię o podanie tylko takiego zakresu danych, jaki jest niezbędny do realizacji naszych celów:

  • gromadzenie zabytków w statutowo określonym zakresie;
  • katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych zbiorów;
  • przechowywanie gromadzonych zabytków, w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo, oraz magazynowanie ich w sposób dostępny do celów naukowych;
  • zabezpieczanie i konserwację zbiorów oraz, w miarę możliwości, zabezpieczanie zabytków archeologicznych nieruchomych oraz innych nieruchomych obiektów kultury materialnej i przyrody;
  • urządzanie wystaw stałych i czasowych;
  • organizowanie badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych;
  • prowadzenie działalności edukacyjnej;
  • popieranie i prowadzenie działalności artystycznej i upowszechniającej kulturę;
  • udostępnianie zbiorów do celów edukacyjnych i naukowych;
  • zapewnianie właściwych warunków zwiedzania oraz korzystania ze zbiorów i zgromadzonych informacji;
  • prowadzenie działalności wydawniczej.

W trosce o bezpieczeństwo zasobów Muzeum informujemy Cię, że będziemy monitorować siedzibę Muzeum z poszanowaniem Twojej ochrony do prywatności. W tym wypadku będziemy działać w oparciu o prawnie uzasadniony interes realizowany przez nas jako administratora.

Nie będziemy przekazywać Twoich danych poza Polskę, ale chcemy udostępnić je podmiotom, które wspierają nas wypełnianiu naszych zadań. Działamy w tym przypadku w celu wypełnienia obowiązku prawnego, który na nas spoczywa oraz w związku z naszym prawnie usprawiedliwionym celem.

Twoje dane będziemy przetwarzać w oparciu o uzasadniony interes realizowany przez nas jako administratora danych tj. do momentu ustania przewarzania w celach planowania biznesowego związanego z organizacją funkcjonowania Muzeum.

Przysługuje Ci prawo dostępu do Twoich danych, a także sprostowania, żądania usunięcia lub ograniczenia ich przetwarzania. Masz także prawo złożenia skargi do organu nadzorczego.

Podanie danych osobowych jest dobrowolne, ale odmowa ich podania może uniemożliwić podjęcie współpracy.

Administrator Danych Osobowych